In opdracht van AG Vespa werken we aan het opstellen van een samenhangend programmatisch en ruimtelijk kader voor het centraal deel van de Scheldekaaien in Antwerpen. De programmering van de openbare ruimte, het opwerken en zichtbaar maken van het onzichtbare, ondergrondse erfgoed en het robuuste maritieme verleden spelen in dit ontwerp een belangrijke rol. Het bestaande kaaienplan met mobiele waterkering dient hiervoor als onderlegger. Vanaf 2018 hebben we gewerkt aan het hoofdconcept, en inrichtingsplannen voor de deelgebieden, het Noorderterras, Steenplein en Zuiderterras.
AG Vespa
2018 - heden
Tractebel engineering
De omvorming van de kaairuimte in Antwerpen is een langlopend proces waarbij stapsgewijs de bestaande waterkering tussen Droogdokkenpark en Nieuw Zuid wordt verhoogd en vernieuwd. Voor het centraal deel van de Scheldekaaien betekent dit een vaste waterkering van 0,8m hoog met daarbovenop een mobiele kering van 1,45m.
Gelaagde geschiedenis
De kaaien van Antwerpen zijn altijd een plek geweest van mensen en goederen, van handel en overslag, van economische kracht en van een stad die zich door de geschiedenis heen in verschillende gedaanten aan de Schelde heeft getoond. De Schelde als eerste bestaansrecht van Antwerpen. De geschiedenis van de kaairuimte als havenruimte in opeenvolgende tijdsperioden is een belangrijke inspiratiebron voor de inrichting van het centraal deel. Dit wordt gekoppeld aan een gebruik dat is verandert van afgesloten havenkades naar stedelijke openbare ruimte.
De vernieuwing van de waterkering langs de Scheldekaaien maakt Antwerpen klimaatbestendig en brengt op een nieuwe manier ideeën, mensen en goederen naar deze plek. De afdaken en wandelterrassen van het Noorder- en Zuiderterras worden gerestaureerd en blijven behouden. Deels overdekte ruimtes die tot nu toe onderbenut zijn worden als stedelijke pleinen toegevoegd aan, en opnieuw verbonden met de binnenstad.
De vernieuwing van de waterkering langs de Scheldekaaien maakt Antwerpen klimaatbestendig en brengt op een nieuwe manier ideeën, mensen en goederen naar deze plek. De afdaken en wandelterrassen van het Noorder- en Zuiderterras worden gerestaureerd en blijven behouden. Deels overdekte ruimtes die tot nu toe onderbenut zijn worden als stedelijke pleinen toegevoegd aan, en opnieuw verbonden met de binnenstad.
Onder de kaaien ligt de middeleeuwse binnenstad
Inpassing waterkering
Eind 19e eeuw is de Schelde recht getrokken. Een deel van de binnenstad maakte plaats voor een moderne, afgesloten haven met de afdaken van het Noorder- en Zuiderterras. De oude stad ligt onder het maaiveld, met, noordelijk van het Steenplein de middeleeuwse burcht. Het Steenplein en de wandelterrassen boden een verbinding tussen de binnenstad en de Schelde.
Inpassing waterkering
In het ontwerp voor het centraal deel wordt de waterkering van de stadszijde naar de Scheldezijde verplaatst. De binnendijkse positie maakt stedelijk gebruik van de ruimtes onder de afdaken mogelijk. De waterkering bestaat uit een drempelhoogte van 80 cm waarin een opdrijvende kering is opgenomen. Door de beperkte hoogte van de drempel blijft de Schelde vanaf de Kaaiweg zichtbaar. Door het weghalen van de bestaande waterkering wordt het mogelijk de ruimtes onder de afdaken fijnmazig te verbinden met de binnenstad.
Dwars verbinden
Verbinding tussen drempelpeil en wandelterras
Visie centraal deel Scheldekaaien met vergroend Steenplein, Noorderterras (de stad toont zich), Zuiderterras (de stad maakt zich) en verbinding met de Schelde (watervervoer)
'De stad toont zich', 'stad maakt zich'
In de openbare ruimte maken we een programmatisch verschil tussen de invulling van het Noorderterras en het Zuiderterras. Het Noorderterras met de middeleeuwse burcht en Het Steen verteld het verhaal van Antwerpen vanaf het ontstaan. Onder deze afdaken toont de stad zich in meerdere tijdslagen. Het Zuiderterras krijgt een andere kleur; de stad maakt zich. De afdaken bieden ruimte aan creativiteit en expressie met de nadruk op het performatieve. Denk aan Antwerpen aan kleinschalige optredens, markten, of een catwalk voor Antwerpen modestad. Op deze plek manifesteert de nieuwe stad zich met al zijn kwaliteiten. Het Steenplein is het scharnierpunt tussen deze ruimtes en de voornaamste koppeling tussen de middeleeuwse binnenstad en de Schelde. Het is een stedelijk plein met een zeker formeel karakter en ruimte voor groen, goed verbonden met voorname pleinen van de binnenstad; de Markt en de Groenplaats.
Publieke werven
Tijdens het programma ‘Driewerf Hoera’ zijn bewoners, Antwerpenaren en bezoekers gevraagd naar de betekenis, programmering en mogelijke toekomst voor het centraal deel van de kaairuimte. In samenwerking met de Stichting Kleinschalige Culturele Producties zijn drie perfomatieve acties georganiseerd waarbij publiek is uitgenodigd hun verhalen te vertellen: ‘Tekenen op waterkeringhoogte’, ‘Voortvarend heen en weer’ en ‘Vierschaer, van wie is de publieke ruimte?’
