Op initiatief van Natuurmonumenten is een reeks eilanden opgespoten in het Markermeer; de Marker Wadden. Nieuw land als waardevolle pleisterplaats voor vogels, en als bestemming voor vogelaars en dagjesmensen. Palmbout Urban Landscapes heeft voor de Markerwadden een compacte nederzetting ontworpen die bezoekers, beheerders en onderzoekers beschutting biedt tegen het ruige klimaat van het Markermeer en zich naadloos voegt in de natuurlijke omgeving. Het integrale ontwerp voor de Marker Wadden is bekroond met de Dutch Design Award 2021 in de categorie Habitat. De nederzetting is inmiddels gerealiseerd.
Natuurmonumenten
2018
Frits Palmboom stedenbouwkundige
Ziegler | Branderhorst
Vista
Minimale middelen, maximaal effect
De uitdaging werd om met minimale middelen toch een maximaal ruimtelijk effect te bereiken. De nederzetting brengt de grote schaal van het landschap terug tot de menselijke maat van een klein gebouw of een tussenruimte.
In de nederzetting staat de beleving van de bezoeker centraal. De beschutte plek van een gebouw of groep gebouwen in relatie tot de grote ruimtes, en klimaat, van het Markermeer; het stedenbouwkundig plan legt de relatie tussen de bebouwing, de natuur en het omliggende waterlandschap en ensceneert een bezoek aan de Markerwadden.
In de nederzetting staat de beleving van de bezoeker centraal. De beschutte plek van een gebouw of groep gebouwen in relatie tot de grote ruimtes, en klimaat, van het Markermeer; het stedenbouwkundig plan legt de relatie tussen de bebouwing, de natuur en het omliggende waterlandschap en ensceneert een bezoek aan de Markerwadden.
Een bezoek aan de Marker Wadden
Wie scheep gaat vanuit Lelystad, moet omschakelen van de drukte en het tempo van het land, naar het ritme en de leegte van het water. Achter de golfbrekers en geleidedammen van de Bataviahaven glinstert de oneindigheid. De televisietoren en de Houtribsluizen vormen een modernistisch silhouet aan het water.
Wie eenmaal , uitgezwaait door de Hurkende Man de scheepvaartdrukte achter zich heeft gelaten, bevindt zich opeens in een eindeloze leegte, met slechts dunne strepen aan de horizon: de Houtribdijk , de Trintelhaven en-· de Marker Wadden.
Dichterbij gekomen krijgt de streep van de Marker Wadden geleidelijk vorm, maat en diepte: het blijkt een lange zandrug te zijn. De veerboot volgt deze rug op afstand. Na verloop van tijd doemen twee stenen havendammen op. Er staan al enkele mensen te zwaaien. De veerboot draait de havenmond binnen. Daar ligt een kleine aanlegkade: daar gaan we aan land!
Wie eenmaal , uitgezwaait door de Hurkende Man de scheepvaartdrukte achter zich heeft gelaten, bevindt zich opeens in een eindeloze leegte, met slechts dunne strepen aan de horizon: de Houtribdijk , de Trintelhaven en-· de Marker Wadden.
Dichterbij gekomen krijgt de streep van de Marker Wadden geleidelijk vorm, maat en diepte: het blijkt een lange zandrug te zijn. De veerboot volgt deze rug op afstand. Na verloop van tijd doemen twee stenen havendammen op. Er staan al enkele mensen te zwaaien. De veerboot draait de havenmond binnen. Daar ligt een kleine aanlegkade: daar gaan we aan land!
Plek maken in het grootse landschap
Het stedenbouwkundig ontwerp van de nederzetting draait om beschutting. De gebouwen bieden een toevluchtsoord om in dit landschap te verblijven, een bescheiden maar noodzakelijke toevoeging. De duinen en de nederzetting vormen een onlosmakelijk geheel; een natuurlijke nederzetting achter de duinrand.
De hoofdopzet volgt de duinenrij die langs het strand is aangebracht. Vanaf de aanmeerplaats loopt de duinenrij om de havenkom heen. Een scherpe knik in de duinenrij geeft de natuurlijke plek aan voor de kern van de nederzetting.
De hoofdopzet volgt de duinenrij die langs het strand is aangebracht. Vanaf de aanmeerplaats loopt de duinenrij om de havenkom heen. Een scherpe knik in de duinenrij geeft de natuurlijke plek aan voor de kern van de nederzetting.
foto Theo Baart
foto Theo Baart
De nederzetting ligt tussen het strand en de havenkom, een knik in de duinenrij geeft de plaats aan. Het merendeel van de gebouwen is tegen een grote duinkom tussen het strand en de haven geplaatst. Dit is de kern van de nederzetting waar in een cluster zeven gebouwen beschutting bij elkaar zoeken en intieme tussenruimtes maken. Buiten dit cluster bevinden zich nog enkele losse gebouwtjes. Zij waaieren uit over het eiland en bieden zicht op de natuureilanden, het Markermeer en de horizon; ze zoeken elk individueel beschutting van het duin. De hoogtelijnen vormen ruimtes tussen gebouw en duin waar de wind minder grip op heeft. De schaal van de ruimte is kleiner. Er ontstaan informele ruimtes tussen de gebouwen onderling of tussen het gebouw en het duin.
Een warm welkom voor bezoekers
Bezoekers van de Marker Wadden komen met de veerboot aan op de kade. De kade is ingericht als een plek om je als bezoeker te oriënteren, of te verzamelen voor of na een bezoek aan de Marker Wadden. Een plek waar enige beschutting is van een ruime luifel, windscherm en een klein informatiepunt met sanitaire voorziening.
Vanuit deze plek wandelt de bezoeker langs de havenkom over een langgerekte ‘wandelweide’, richting de kern van de nederzetting, naar het strand of de uitkijktoren. Tussen de haven en strandopgang ligt hier rond het kleine bezoekerscentrum en het beheerdersgebouw een volgende centrale plek voor bezoekers om zich te oriënteren of te verzamelen.
Vanuit deze plek wandelt de bezoeker langs de havenkom over een langgerekte ‘wandelweide’, richting de kern van de nederzetting, naar het strand of de uitkijktoren. Tussen de haven en strandopgang ligt hier rond het kleine bezoekerscentrum en het beheerdersgebouw een volgende centrale plek voor bezoekers om zich te oriënteren of te verzamelen.
foto Theo Baart
Een raamwerk voor uitwerking
Het stedenbouwkundig ontwerp vormt een raamwerk voor de verdere uitwerking van de nederzetting. Het biedt een opmaat voor de architectuur. Hiervoor werd een aantal randvoorwaarden opgelegd voor de gebouwen, die als familie van elkaar en als “typisch Marker Wadden” ervaren moeten worden. Prioritair was de duurzame opzet van de gebouwen, die uit houten prefab constructies gebouwd dienen te worden op het vaste land en zelfvoorzienend moeten zijn. In augustus 2018 werd het ontwerpteam Ziegler|Branderhorst, Strandbaak, Pieters Bouwtechniek en Kodi geselecteerd voor de verdere architecturale uitwerking van de 14 gebouwen. In juli 2020 is de nederzetting officieel geopend.
foto Theo Baart
foto Theo Baart
foto Theo Baart
